هر یک از نمایشنامه‌های هارولد پینتر دارای عمق روانشناسانه، شخصیت‌پردازی‌های پیچیده، زبان منحصر به فرد، تنش‌های دراماتیک زیرکانه و در کل عمق هنری بی‌نظیر همچون آثار ممتاز ویلیام شکسپیر است. نمایشنامه‌هایی مانند اتاق، جشن تولد، بازگشت به خانه و خیانت را در کنار تفاوت‌های چشمگیر سبک و سیاق دو نویسنده می‌توان هم‌تراز شاهکارهایی چون هملت، مکبث، توفان و اتللو به شمار آورد. اما آنچه که نمایشنامه‌های این نویسنده را به آثار ناب هنری بدل می‌کند مایه‌هایی مانند کمدی منحصر به فرد -پینترسک-، تهدید و اضطراب بی‌پایان، کاراکترهای عمیقِ پریشان و در آخر فضاهای محدود نمایشی مانند تنها یک اتاق است. اتاقی که نام اولین نمایشنامه و آغازی برای نمایشنامه‌نویسی اوست.
هارولد پینتر
هارولد پینتر تنها فرزند خانواده‌ای یهودی بریتانیایی متولد ۱۹۳۰ میلادی در لندن است که کودکی خود در دهه ۱۹۴۰ میلادی را در سایه وحشت نازیسم و فاشیسم گذراند. دوره‌ای که برای بسیاری از یهودیان پر از تهدید و ترس بود. تهدیدی هراس‌آلود که بسیاری از نمودها و نشانه‌های آن را در نمایشنامه‌های مختلف او به خصوص کارهای ابتدایی‌اش می‌توان به روشنی دید.
زندگی تئاتری پینتر سال ۱۹۵۱ با بازیگری در نمایش‌های شکسپیری آغاز شد که تا سال ۵۷ ادامه یافت. در این سال او ابتدا نمایشنامه اتاق را منتشر کرد و سپس جشن تولد را به روی صحنه برد. البته این نمایش با شکست بزرگی مواجه شد. با این وجود همین جشن تولد شروع مطرح شدن او به عنوان نمایشنامه‌نویس تراز اول جهانی و یکی از شاهکارهای بی‌بدیل‌اش است.
فضای محدود اتاق
هارولد پینتر موقعیت تهدید و هراس را به کمک اتاق‌ها می‌آفریند. به همین دلیل بیشتر آثار دراماتیک پینتر تنها در یک اتاق می‌گذرند. نکته‌ای که بسیاری از منتقدان سرشناس هنرهای دراماتیک چون جان راسل تیلور، مارتین اسلین و جان گستر نیز به آن توجه کرده اند و درباره آن سخن‌ها گفته‌اند.
خود نویسنده در این باره توضیح می‌دهد:
«دو آدم در یک اتاق؛ چه بسیار به این موضوع اندیشیده‌ام. تصور دو آدم در یک اتاق. پرده بالا می رود و برای من سئوالی بس ژرف پیش می‌آید: در این اتاق بر این دو آدم چه خواهد گذشت؟ آیا کسی در را باز خواهد کرد و پا به درون خواهد گذاشت؟ روشن است، آن‌ها از آنچه خارج از اتاق است در هراسند. خارج از اتاق دنیایی است هراس‌انگیز که بر آن‌ها سنگینی می‌کند. اطمینان دارم که برای من و شما نیز هراس‌انگیز است».
کاراکترهای پریشان
شخصیت‌های هارولد پینتر معمولا کاراکترهایی هستند جمع شده در اتاق که از آن چه در بیرون از آن می‌گذرد به شدت در هراسان‌اند. این تم کلی شخصیت‌های مضطرب و ترسیده در بسیاری از نوشته‌های وی حاضر است. اتاق برای کاراکترهای او همیشه تداعی‌گر تنها منطقه امن بوده است. شخصیت های پینتر در حالی که ترسیده‌اند در اتاق پنهان شده و منتظر اتفاقات و یا شخصیت‌هایی هستند که خارج از آنجا قرار دارند. تمی کاملا واقعی برای یهودیانی که مانند او در سال‌های اوج گیری فاشیسم و یهودستیزی در اروپا زیسته‌اند. ترسان، منتظر و نگران از هرآنچه جهان خارج از اتاق ممکن است برای آن‌ها به ارمغان آورد و زندگی‌شان را تهدید کرده و به خطر بیاندازد.
نمایشنامه اتاق درباره پیرزنی است که تنها در یک اتاق که آن را بهترین اتاق خانه می‌داند زندگی می‌کند و نمی‌خواهد هیچ چیزی درباره بیرون از آن، حتی زیر زمین مرطوب و چندش آورش بداند. زیرا دنیای خارج برای این زن سرد و خطرناک است. بالابرغذا درباره دو قاتل اجیر شده است که در یک اتاق منتظر رسیدن دستور هستند. در جشن تولد نیز قهرمان نمایش پیانیستی است که خود را در پانسیونی کنار دریا پنهان کرده و به نظر می‌رسد به هیچ وجه قصد خروج از آن حتی برای قدم زدن را ندارد. تمامی این شخصیت‌ها در خیال خود در جای گرم، راحت و امن پناه گرفته‌اند تصوری که البته به هیچ وجه پایدار نمی‌ماند.
تهدید و اضطراب پینتری
عنصر تهدید مهم‌ترین دغدغه پینتر در نمایشنامه‌هایش است. تهدیدی که تنها مخصوص شخصیت‌های روی صحنه نمایش نیست. مخاطبان این نمایش ها نیز به اندازه کاراکترهای آن دربرابر تهدید و خشونتی که بر روی صحنه تجسم یافته است آسیب پذیراند. تهدید و خشونتی که بیش از آن که نمود فیزیکی داشته باشند به شکل تهدید و خشونت روانی و گفتمانی بروز می‌کنند. البته این تهدید و خشونت با طنزی که خاص هارولد پینتر همراه است.
هر یک از نمایشنامه‌های او، به خصوص نمایشنامه‌های نخستین‌اش، کمدی‌های سیاهی درباره قدرت فرد در جامعه و نحوه سرکوب و نادیده گرفتن حقوق فرد فرد انسان‌ها هستند. نمایشنامه‌هایی غوطه‌ور در عناصر تهدید و اضطراب که همه به تنهایی و به نوعی ایزوله شدن و از دست رفتن آزادی شخصیت‌های اصلی نمایش می‌انجامند. تمامی نمایشنامه‌های ابتدایی این نمایشنامه‌نویس مانند اتاق، بالابر غذا، درد خفیف و همچنین اولین نمایشنامه بلند او، جشن تولد، در این دسته از نمایشنامه‌ها قرار دارند.
پیرنگ یا طرح اصلی نمایشنامه جشن تولد در کلی‌ترین و خلاصه‌ترین شکل چنین است: دو مرد به شکل کاملا غیرمنتظره سر می‌رسند و مرد سومی را با خود می‌برند. طرحی که می‌توان آن را یک نمایشی کاملا واقعی از دوران کودکی پینتر دانست. نمایشی که به دفعات در دوران جنگ جهانی دوم در جهان واقعی اتفاق افتاده و سایه این تهدید بیرونی همیشه بر این نمایشنامه‌نویس سنگینی کرده است.
پینترسک (Pinteresque)
کمدی هارولد پینتر کاملا خاص خودش است و با عنوان پینترسک (Pinteresque) شناخته می‌شود. در واقع پینتر از طنز و کمدی به عنوان عاملی متضاد برای افزایش تنش کنش نمایش‌های خود استفاده می‌کند. در این جاست که مفهوم و سبکی جدید با نام کمدی تهدید (Comedy of menace) یا کمدی آزار دهنده شکل می گیرد.
کمدی تهدید به مجموعه ای از نمایشنامه های نوشته شده توسط دیوید کمپتون، نایجل دنیس، ان. اف. سیمپسون و هارولد پینتر اطلاق می شود. این اصطلاح را ایروینگ واردل منتقد شناخته شده هنرهای نمایشی از روی نمایشنامه کمپتون به نام دیدگاه دیوانه: یک کمدی تهدید (The Lunatic View: A Comedy of Menace) گرفته و اولین بار در سال ۱۹۵۸ در بررسی و نقد نمایشنامه های پینتر و کمپتون به کار برده است. نمایشنامه‌هایی همچون بالابر غذا، سرایدار و جشن تولد از جمله این نمایش‌ها هستند.
معرفی کتاب
کتاب بررسی آثار پینتر نوشته مارتین اسلین؛ مترجمان:فرشید ابراهیمیان – لیلی عمرانی
