پیش از آغاز مرورم بر نمایشنامه و اسطوره مده آ بگذارید به یک سوال پاسخ مطرح کنم:
«چرا این نمایش و چرا اکنون؟» این اولین سؤال در تحلیل یک متن دراماتیک است.
اسطوره و نمایشنامه مده آ؛ محاط بر محیط.
این سؤال متأثر بودن یک اثر نمایشی ( و یا داستانی) از شرایط زمانه اش را نشان می دهد. داستان و نمایش در هر زمانه ای متأثر از شرایط دوران خود است. هر داستان و نمایش- نمایشنامه تحت تأثیر شرایط دوره اش خلق می‌شود. شرایطی که نویسنده را در برگرفته و بر او و خواننده- تماشاگر تأثیر می‌گذارد. در این تأثیر متقابل، هم محیط (دوره زمانی) و هم نمایش(داستان- نمایشنامه و..) بر یکدیگر اثر می‌گزارند. محیط همان حیاطی است که داستان در آن خلق می‌شود و رشد می‌کند.
در بحث اجرا و بازخوانی می‌توان گفت نمایش همیشه نیازمند تطبیق است. یک نمایش – داستان نوشته‌شده درگذشته، در یک محل و زمان خاص را به همان شکل در دوره‌ها و شرایط مختلف اجرا نمی‌کنند بلکه نمایشنامه با شرایط جامعه ، زمانه ، نوع درک و امکانات امروز تطبیق داده می‌شود.
داستان نمایشنامه و اسطوره مده آ.
محیط در شکل‌گیری داستان‌ها و ایده‌ها و رویکردها در نمایش و نوع درام و شکل آن مؤثر است. هم در شکل‌گیری و هم در بازخوانی‌ها و ساخت یک اثر اقتباسی. مثال خوب این مسئله را می‌توان در داستان اسطوره مده آ و اقتباس‌های آن دید.
نمایشنامه و اسطوره مده آ؛ داستان زن سرکشی است که پس‌از پی بردن به خیانت شوهرش. خون انتقام در تمام وجودش به جوش می‌آید.
نمایشنامه های اقتباسی.
از این داستان اساطیری اوریپید در دوره‌های مختلف اقتباس‌های بسیاری صورت گرفته است. در واقعمی‌توان گفت در طول تاریخ نمایشنامه مده آ با شرایط گوناگون و بسیاری تطبیق داده شد.
می‌شود دید که زن سرکش جادوگر اوریپید در نمایش شاعرانه آئورلیوپس به یک ایزد بانو تبدیل می‌شود. خدایی که از طرف عوام درک نمی‌شود و به تعبیر آن‌ها جادوگر می‌گردد. مده آ قهرمانی می‌شود در مقابل جهل. هرچه هست و نیست را نابود می‌کند تا چیزی برای افراد نادان نماند حتی به قربانی کردن فرزندانش نیز تن می دهد. دانایی که در میان جمع تنهاست. بینایی در میان نابینایان.
همین مده آ در نمایشنامه داریوفو تبدیل می‌شود به زنی دیگر با نگاه فمینیستی. زنی سرکش و کاملاً انسانی که نه جادوگر است و نه خدا. بلکه عصیانگری است که به خاطر زن بودنش از طرف جامعه بر او ظلم می شود. کار داریوفو مونودرامی است که چنان شخصیتش را در نمایش متلاشی می‌کند که هر چه در درون دارد عیان می‌شود و بیرون می‌ریزد.
و یا مده آی سن مدار. یک درام خانوادگی با جنبه‌های کمدی و ملودرام. زنی ایثارگر و فداکار و این فداکاری به شکل کاملاً متفاوت از دیگر نمایش‌ها نشان داده می‌شود.
این نمایش‌ها نشان می‌دهد که چگونه نوشته هر نمایشنامه‌نویسی اقتباس جداگانه و تطبیق داده‌شده با زمانه خود و نگاه خود است و نشان می‌دهد که خالقان اثر چگونه به سؤال اصلی نمایش دراماتیک پاسخ می‌دهند.
کتاب شناسی و دانلود نمایشنامه اوریپید.
- مده آ – اوریپید – ترجمه غلامرضا شهبازی – نشر بیدگل
- دانلود نمایشنامه مده آ از اوریپید در کانال تلگرام.
داستان این اسطوره را از زبان داریوفو و رامه بخوانید:
نمایشنامه داریوفو و فرانکا رامه ( ترجمه نمایشنامه از نیلوفر بیضایی)
مده آ اثر داریوفو و فرانکا رامه؛ ترجمه نمایشنامه از نیلوفر بیضایی
